Ένα σημαντικό σημείο που χρήζει προσοχής, ήδη από τις πρώτες μέρες του ερχομού του βρέφους στο σπίτι, είναι πως θα πρέπει να έχει το δικό του χώρο για ύπνο. Ανεξάρτητα με το πού βρίσκεται ο χώρος αυτός, σε δικό του δωμάτιο ή στην κρεβατοκάμαρα των γονιών, καλό θα είναι να καθιερωθεί ένα πρόγραμμα ύπνου, το οποίο θα εφαρμόζεται, μακριά από όλη τη φασαρία και τις καθημερινές συνήθειες της οικογένειας.
Η ύπαρξη ενός τέτοιου χώρου για ύπνο, θα βοηθήσει το παιδί να χαλαρώνει και να ηρεμεί, χωρίς απαραίτητα την παρουσία ενηλίκου. Έτσι, η δημιουργία ενός παιδικού δωματίου ή μιας ζεστής γωνιάς στο δωμάτιο των ενηλίκων, δεν συνεπάγεται εγωιστική συμπεριφορά ούτε ένδειξη σκληρής απαθούς στάσης, όπως συχνά μπορεί να κατηγορηθεί αφελώς μία νέα μητέρα. Αντιθέτως, η δημιουργία ενός άνετου σημείου για το βρέφος αποτελεί βασική προϋπόθεση για περιορισμό των διαφόρων διαταραχών που μπορεί να προκύψουν στον ύπνο. Στις απαραίτητες προϋποθέσεις για έναν ήρεμο ύπνο, οι οποίες αναλύονται παρακάτω, εντάσσονται επιπλέον, η θερμοκρασία του χώρου, ώστε να μην προκαλείται δυσφορία στο νεογέννητο, καθώς και τα ρούχα με τα οποία είναι ντυμένο, αφού θα πρέπει να είναι εξαιρετικά άνετα.
Η ιδανική θερμοκρασία του δωματίου για ύπνο θα πρέπει να είναι περίπου στους 18oC, καθώς η υπερβολική ζέστη μέσα στο δωμάτιο θα αυξήσει τον κίνδυνο βρεφικού θανάτου, ενώ θα επιβαρύνει το μωρό με ξήρανση των βλεννογόνων μεμβρανών της μύτης. Το ενδεχόμενο αυτό προκαλεί μεγάλη δυσφορία στο βρέφος όταν πέφτει για ύπνο, κάνοντας το ταυτόχρονα ευάλωτο σε κρυώματα και λοιμώξεις. Μια καλή λύση, ιδιαίτερα για τους νέους γονείς, αποτελεί ένα ηλεκτρονικό θερμόμετρο χώρου, το οποίο θα δείχνει κάθε στιγμή την θερμοκρασία, ώστε να ρυθμίζουν αναλόγως τα επίπεδά της, ενώ μπορεί να έχει και τη δυνατότητα ενός ηχητικού σήματος για προειδοποίηση αλλαγών στη θερμοκρασία.
Η κούνια – κρεβάτι που χρησιμεύει για τον ύπνο δεν θα πρέπει να τοποθετείται κοντά σε κάποια θερμική πηγή (καλοριφέρ, κλιματιστικό, σόμπα), ούτε όμως και κοντά σε παράθυρά ή εξωτερικούς τοίχους. To παιδικό στρώμα θα πρέπει να είναι 100% βαμβακερό, ενώ παπλώματα, προστατευτικά για τα κάγκελα της κούνιας και μαξιλάρια, καλό θα είναι να αποφεύγονται καθώς από τη μία οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας μέσα στην κούνια, ενώ από την άλλη συμβάλλουν σημαντικά στον κίνδυνο εμφάνισης βρεφικού θανάτου. Σημαντικό σημείο που χρήζει προσοχής για έναν ασφαλή ύπνο, είναι το μήκος των προστατευτικών καλυμμάτων ή σεντονιών που χρησιμοποιούνται, καθώς θα πρέπει ταυτόχρονα να παρέχουν άνεση κινήσεων αλλά να μην περισσεύει υπερβολικό ύφασμα, που θα μπορούσε να καλύψει το πρόσωπο του παιδιού. Η αποφυγή πολλών στρωμάτων και σκεπασμάτων θα πρέπει να ακολουθείται ακόμη και στην περίπτωση που το νεογέννητο περνά αρκετές ώρες για ύπνο, στα ειδικά κατασκευασμένα βρεφικά καλάθια, καθώς και εκεί μπορεί να υπάρξει υπερθέρμανση. Για τα μεγαλύτερα μωρά που συχνά μετακινούνται εντός της κούνιας, με αποτέλεσμα να πετούν αρκετές φορές τα σκεπάσματα, μία καλή ιδέα για τους γονείς είναι η χρήση των ειδικών υπνόσακων, καθώς αυτοί θα τα κρατούν ζεστά καθ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Όταν το παιδί φτάνει στην ηλικία των 3 ετών δεν υπάρχει πλέον ο φόβος για την απομάκρυνση των σκεπασμάτων, καθώς από αυτό το ηλικιακό στάδιο και μετά το παιδί είναι ικανό να σκεπαστεί μόνο του μόλις αισθανθεί κρύο στον ύπνο του.
Μια καλή ιδέα για αποφυγή της υπερθέρμανσης του δωματίου και έναν άνετο ύπνο, ιδιαίτερα κατά τις καλοκαιρινές ζεστές ημέρες, είναι να κλείνουν τα παντζούρια μέχρι τη μέση καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ώστε να μειώνεται ελαφρά η θερμοκρασία του χώρου. Οι γονείς θα πρέπει να έχουν πάντα κατά νου πως τα παιδιά είναι εξαιρετικά ευάλωτα στις υψηλές θερμοκρασίες και μπορεί να εμφανίσουν σημαντική ταραχή, συνεπώς ακόμη και ένας ανεμιστήρας ή ένα κλιματιστικό μπορεί να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για τον ύπνο του. Ωστόσο, όλες οι συσκευές θα πρέπει να είναι σε ύψος τέτοιο που δεν θα μπορεί να προσεγγίζει το παιδί, ενώ οι γονείς θα πρέπει να ελέγχουν πως η κατεύθυνση του παραγόμενου αέρα δεν στοχεύει απευθείας επάνω στην κούνια. Στα πλαίσια της προσπάθειας επίτευξης χαμηλής και φιλικής θερμοκρασίας για ύπνο κατά τη θερινή περίοδο, θα πρέπει οι γονείς να αφαιρέσουν μερικά από τα υποστρώματα της κούνιας, καθώς και αυτά αυξάνουν τη θερμοκρασία. Ταυτόχρονα, το μωρό εκτός από την πάνα του θα πρέπει να είναι ντυμένο όσο το δυνατόν πιο ελαφρά με ένα απλό φανελάκι που δένει κάτω από τα πόδια. Σε περίπτωση που τις βραδινές ώρες η θερμοκρασία μειωθεί αρκετά, μπορεί να γίνει χρήση ενός σεντονιού ή πολύ ελαφριάς κουβέρτας για κάλυψη του παιδιού. Σε κάθε περίπτωση η υπερθέρμανση προκαλεί σημαντική δυσφορία στο βρέφος και διαταράσσει τον ύπνο του, ενώ κάποιες φορές μπορεί να είναι και απειλητική για τη ζωή του. Ο πιο εύκολος τρόπος ώστε να αντιλαμβάνονται οι γονείς εάν είναι σωστή η θερμοκρασία για ύπνο, είναι να ελέγχουν τον αυχένα του παιδιού για να δουν πόσο ζεστό είναι.
Ταυτόχρονα, εάν τη στιγμή που οι γονείς τοποθετούν το βρέφος για ύπνο μέσα στην κούνια, παρατηρούν την εμφάνιση έντονου βήχα ή άσθματος, θα πρέπει να γίνει έλεγχος των συνθηκών που χρησιμοποιούνται κατά το πλύσιμο των βρεφικών σκεπασμάτων. Μία συχνή αιτία είναι η ύπαρξη ακάρεων ή και περιττωμάτων τέτοιων μικροοργανισμών που οδηγούν σε επιβάρυνση του αναπνευστικού συστήματος του μωρού. Μια καλή πρακτική αποφυγής τέτοιων περιστατικών που μπορεί να διαταράξουν τον ύπνο, είναι το τακτικό πλύσιμο των ρούχων, με ταυτόχρονο σκούπισμα των χαλιών και ξεσκόνισμα των επίπλων και του χώρου. Ένα στοιχείο εξαιρετικής σημασίας είναι ο σωστός αερισμός του δωματίου, με συχνό άνοιγμα του παραθύρου προκειμένου να ανανεώνεται η ατμόσφαιρα και ο αέρας που εισπνέει το μωρό. Όλος ο βρεφικός ρουχισμός συνίσταται να είναι κατασκευασμένος από 100% βαμβακερά υφάσματα, καθώς τα πολυεστερικά υφάσματα δεν επιτρέπουν στο δέρμα να αναπνέει επαρκώς, ενώ τα μάλλινα μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση εξανθημάτων. Οι γονείς καλό θα είναι να ελέγχουν και την εσωτερική πλευρά των βρεφικών ρούχων, ώστε να απομακρύνουν τις ετικέτες, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό στο ευαίσθητο βρεφικό δέρμα. Όταν το μωρό πέφτει για ύπνο, θα πρέπει να αποφεύγονται επίσης ρούχα με κουμπιά, κορδέλες και άλλα εξαρτήματα που μπορούν να αφαιρεθούν από το παιδί και να καταποθούν εύκολα, ή να βρεθούν μπροστά στο πρόσωπό του εμποδίζοντας την αναπνοή του. Επιπλέον, σε πολύ μικρές ηλικίες καλό είναι να αποφεύγονται πυτζάμες με ελαστικά τελειώματα, καθώς μπορούν να προκαλέσουν αίσθημα δυσφορίας στο παιδί.
Ένα πολύ συχνό φαινόμενο στα νεογέννητα βρέφη που πέφτουν για ύπνο, είναι η εμφάνιση απότομων κινήσεων που αποκαλούνται αντανακλαστικά Moro και εκδηλώνονται από μία αλλαγή στη θέση της κεφαλής σε σχέση με τον κορμό. Τα αντανακλαστικά αυτά μπορούν να προκληθούν είτε από το ίδιο το βρέφος όταν κάνει κάποια κίνηση, είτε από ένα εξωτερικό ερέθισμα όπως για παράδειγμα ένα χτύπημα στην κούνια, σε κάθε περίπτωση όμως μπορούν να του προκαλέσουν ανησυχία, καθώς δεν μπορεί να αντιληφθεί πως είναι το ίδιο του το σώμα που προκαλεί αυτές τις κινήσεις. Φυσιολογικά, η εμφάνιση αυτών των αντανακλαστικών παραμένει μέχρι και τον 3ο μήνα ζωής, όπου σταδιακά αρχίζει να υποχωρεί, καθώς αποκτάται ο έλεγχος της κεφαλής και η ικανότητα για καθιστή θέση. Μία καλή λύση για να μειωθεί η ταραχή του και να αυξηθεί το αίσθημα ασφάλειας στον ύπνο του, είναι να το τυλίγει η μητέρα συνολικά (μία συνήθεια που κοινά συναντάται με τη λέξη “φάσκιωμα”). Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται παραδοσιακά χειροποίητες πλεκτές κουβέρτες για τον ύπνο, οι οποίες είναι μαλακές και επιτρέπουν ταυτόχρονα στο βρέφος να κινείται, χωρίς να ζεσταίνεται υπερβολικά. Επειδή συχνά αρκετά μωρά παραπονιούνται και διαμαρτύρονται όταν τα τυλίγει η μητέρα, θα πρέπει να σημειωθεί πως δεν αυτή η δυσφορία δεν οφείλεται στο ότι δεν τους αρέσει η διαδικασία, αλλά στο χρόνο που χρειάζεται η μητέρα για να τα τυλίξει. Έτσι, μια καλή πρακτική για τους νέους γονείς είναι η εξάσκηση με ένα μεγάλο αρκουδάκι ώστε να μπορούν να τυλίξουν το βρέφος εξαιρετικά γρήγορα. Ένας άλλος λόγος διαμαρτυρίας, είναι πως συχνά οι γονείς κρατούν τα χέρια του βρέφους προς τα κάτω παράλληλα με το θώρακα, ώστε να μπορέσουν να το τυλίξουν, γεγονός που δεν τους αρέσει καθώς νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια με τα χέρια τους μακριά από το θώρακα.
Κάθε φορά που οι γονείς βάζουν το παιδί για ύπνο, θα πρέπει να απομακρύνουν από την κούνια οποιαδήποτε παιχνίδια, κρεμαστά και διακοσμητικά, καθώς όταν το παιδί βρίσκεται στα αρχικά στάδια ελαφρύ ύπνου μπορούν να του τραβήξουν την προσοχή και να ξυπνήσει. Ακόμη και παιχνίδια με ηχητικά ερεθίσματα μπορούν να το τρομάξουν και να το ξυπνήσουν, με αποτέλεσμα να του δημιουργηθεί ένα αίσθημα τρόμου και φόβου, συνοδευόμενο από κλάμα. Άλλωστε στα αρχικά στάδια ζωής θα πρέπει να είναι διακριτές οι τρεις βασικές δραστηριότητες: ύπνος, φαγητό και κοινωνικοποίηση. Μόνο μετά την ηλικία των 2-3 ετών τα παιδιά αρχίζουν και «δένονται» με τα παιχνίδια τους, οπότε και μπορεί ένα μόνο συγκεκριμένο παιχνίδι να τα συνοδεύει όταν πάνε για ύπνο, καθώς μπορεί να τους αυξάνει το αίσθημα της άνεσης και της ασφάλειας.
Συνοπτικά, οι γονείς θα πρέπει να διασφαλίζουν στο μέγιστο τη σωματική ακεραιότητα του παιδιού όταν πέφτει για ύπνο, έχοντας στο μυαλό τους πως ακόμη και ο ύπνος μπορεί να αποβεί μοιραίος για τα βρέφη, εάν δεν εξαλειφθούν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι. Δεν έχει καθόλου σημασία εάν τα ρούχα και ο βρεφικός εξοπλισμός είναι ακριβός και σύμφωνος με τις τάσεις της μόδας, εάν δεν παρέχει άνεση και ευελιξία στο παιδί.